Otvoreno pismo 12 kandidata za Savet REM: Zakon se primenjuje i dok se REM bira
Kao kandidati i kandidatkinje koji učestvuju u procesu izbora članova Saveta Regulatornog tela za elektronske medije, smatramo da je odgovornost prema zakonu i javnom interesu nerazdvojni deo naše buduće uloge.
Ta odgovornost ne počinje danom izbora, već načinom na koji smo birani.
Proces koji je trenutno u toku odstupa od zakonskog okvira i od izveštaja Odbora za kulturu i informisanje Narodne skupštine koji je usvojen kao osnov za sprovođenje procesa usaglašavanja. Dodavanje novih predlagača u kategoriji nacionalnih saveta nacionalnih manjina suprotno je tom izveštaju, kao i slovu i duhu zakona, a takva praksa podriva poverenje u sam postupak i institucije koje ga sprovode.
Očekujemo od nadležnih organa da proces vrate u zakonske okvire. U prilogu dostavljamo i analizu relevantnih zakonskih odredbi koje se odnose na izbor članova Saveta REM-a i na ovlašćene predlagače u kategoriji nacionalnih saveta nacionalnih manjina. Ova analiza utvrđuje da dodavanje novih predlagača nema zakonsko uporište.
Savet REM-a je telo koje mora da brani zakonitost i integritet medijske scene. Zato kao kandidati i kandidatkinje koji teže da u njemu učestvuju ne mogu ćutati pred očiglednim kršenjem propisa u postupku njegovog izbora.
Poštovanje zakona nije formalnost — to je temelj poverenja građana u institucije.
Đorđe Vlajić, kandidat novinarskih udruzenja
Gordana Predić, kandidatkinja nezavisnih institucija
Antonela Riha, kandidatkinja udruženja čiji su ciljevi ostvarivanje slobode izražavanja
Dušan Aleksić, kandidat udruženja čiji su ciljevi zaštita dece
Rodoljub Šabić, kandidat udruženja čiji su ciljevi ostvarivanje slobode izražavanja
Mileva Malešić, kandidatkinja novinarskih udruženja
Dubavka Valić Nedeljković, kandidatkinja udruženja čiji su ciljevi zaštita dece
Vanja Šibalić, kandidatkinja univerziteta u Republici Srbiji
Mladen Matičević, kandidat udruženja filmskih i dramskih umetnika i udruženja kompozitora
Ljumturije Ameti, kandidatkinja nacionalnih saveta nacionalnih manjina
Muhedin Fijuljanin, kandidat nacionalnih saveta nacionalnih manjina
Ira Prodanov Krajišnik, kandidatkinja udruženja filmskih i dramskih umetnika i udruženja kompozitora
| OTVORENO PISMO 12 KANDIDATA ZA SAVET REM-A Zakon se primenjuje i dok se REM bira PRAVNO OBRAZLOŽENJE ZAKONITOSTI PREDLOGA TRI NACIONALNA SAVETA NACIONALNIH MANJINA I NEZAKONITOSTI GLASANJA ODRŽANOG 21. OKTOBRA 2025. GODINE
Pravo nacionalnih saveta nacionalnih manjina da učestvuju u izboru članova Saveta Regulatornog tela za elektronske medije (REM) uređeno je sledećim zakonima: Zakon o elektronskim medijima („Službeni glasnik RS“, br. 92/2023, 51/2025), čl. 10, 13. i 14. Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina („Službeni glasnik RS“, br. 72/2009, 20/2014 – odluka US, 55/2014, 47/2018), čl. 20.
Prema članu 12. stav 1. Zakona o elektronskim medijima članove Saveta predlažu udruženja čiji su ciljevi zaštita dece i sloboda izražavanja, univerziteti, nezavisne institucije, novinarska i medijska udruženja, udruženja filmskih, scenskih i dramskih umetnika, udruženja kompozitora, crkve i nacionalni saveti nacionalnih manjina. Ovom odredbom nacionalni saveti nacionalnih manjina izričito su definisani kao ovlašćeni predlagači. Zakon ne predviđa mogućnost prenosa ovog ovlašćenja, ni postojanje „koordinacije“ koja bi postupala u njihovo ime. Član 20. Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina propisuje: „Nacionalni saveti su dužni da nadležnoj službi Narodne skupštine podnesu obrazložen predlog za dva kandidata za člana Saveta Regulatornog tela za elektronske medije, u skladu sa procedurom utvrđenom zakonom koji reguliše izbor članova Saveta Regulatornog tela. Do predloga za dva kandidata nacionalnih saveta dolazi se zajedničkim dogovorom nacionalnih saveta. Narodna skupština, na plenarnoj sednici, glasanjem bira jednog kandidata za člana Saveta Regulatornog tela za elektronske medije.“ Ova odredba utvrđuje obavezu saveta da dostave predloge i pokušaju da ih usaglase „zajedničkim dogovorom“, ali istovremeno priznaje da se procedura sprovodi u skladu sa zakonom koji reguliše izbor članova Saveta — dakle, prema Zakonu o elektronskim medijima, koji kao lex specialis uređuje ovaj proces.
Zakon o elektronskim medijima je noviji zakon (2023) i odnosi se posebno na izbor članova Saveta REM-a. Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina je stariji zakon (2009, sa izmenama iz 2018) i uređuje opšti položaj nacionalnih saveta. Na osnovu načela lex posterior derogat legi priori (noviji zakon ima prednost nad starijim) i lex specialis derogat legi generali (poseban zakon ima prednost nad opštim), Zakon o elektronskim medijima ima primat u delu koji se odnosi na izbor članova Saveta REM-a. Član 20. Zakona o nacionalnim savetima samo definiše obavezu saveta da sarađuju, ali ne daje pravni osnov za učešće subjekata koji nisu ovlašćeni predlagači prema Zakonu o elektronskim medijima. Zakon o nacionalnim savetima izričito upućuje na Zakon o elektronskim medijima za detaljnu proceduru izbora članova Saveta REM-a, čime se nalaže primena potonjeg u svim proceduralnim pitanjima. To znači da, iako Zakon o nacionalnim savetima postavlja opšta načela i obavezu međusobnog dogovora, on se u pogledu konkretne procedure podređuje Zakonu o elektronskim medijima, koji sadrži posebne mehanizme i pravila sprovođenja.
Član 20. Zakona o nacionalnim savetima postavlja princip međusobnog dogovora među savetima, dok čl. 13. i 14. Zakona o elektronskim medijima operacionalizuju taj princip propisujući postupak nominovanja i usaglašavanja kada je predloženo više kandidata. Ovo pokazuje da Zakon o nacionalnim savetima definiše obavezu postizanja dogovora, dok Zakon o elektronskim medijima pruža proceduralni mehanizam putem kojeg se taj dogovor postiže ili pokušava postići. Član 14. Zakona o elektronskim medijima uređuje situaciju kada više ovlašćenih predlagača podnese više od dva predloga: „Ukoliko su ovlašćeni predlagači dostavili predlog za više od dva kandidata, služba Odbora, u roku od sedam dana od dana objavljivanja liste kandidata i liste organizacija iz člana 13. ovog zakona, određuje datum utvrđivanja zajedničkog predloga dva kandidata za člana Saveta. Služba Odbora obezbeđuje ovlašćenim predlagačima koji su predložili više od dva kandidata prostor za održavanje sastanka radi utvrđivanja zajedničkog predloga dva kandidata. Iz ove odredbe jasno proizlazi da: pravo učešća u usaglašavanju imaju samo oni ovlašćeni predlagači koji su prethodno podneli predloge kandidata; služba Odbora ima tehničku, a ne diskrecionu ulogu — obezbeđuje prostor i termin, ali ne menja krug ovlašćenih predlagača.
U postupku od 21. oktobra 2025. godine, Stručna služba Narodne skupštine omogućila je da na sastanku usaglašavanja, pored tri ovlašćena nacionalna saveta (Bošnjačkog, Albanskog i Mađarskog), prisustvuje i glasa još devet nacionalnih saveta, koji nisu bili ovlašćeni predlagači i nisu dostavili predloge kandidata. Takvo postupanje predstavlja direktno kršenje članova 13. i 14. Zakona o elektronskim medijima, jer: pravo glasa imaju samo ovlašćeni predlagači koji su učestvovali u nominaciji; nijedna odredba ni Zakona o elektronskim medijima ni Zakona o nacionalnim savetima ne dopušta proširenje kruga predlagača nakon što je lista utvrđena Izveštajem Odbora za kulturu i informisanje (14. oktobar 2025). Samim tim, prisustvo i glasanje devet saveta koji nisu ovlašćeni predlagači ne proizvode pravno dejstvo i čine ceo postupak nezakonitim. Postupanjem mimo svojih ovlašćenja, Stručna služba je narušila načelo zakonitosti iz člana 3. Ustava Republike Srbije i člana 6. Zakona o opštem upravnom postupku (koji se primenjuje analogno na postupke javnih organa).
Koordinacija nacionalnih saveta nacionalnih manjina nije pravno priznat subjekt. Nijedan pravni propis ne poznaje pojam „Koordinacija nacionalnih saveta nacionalnih manjina“ niti joj dodeljuje pravni status, nadležnost ili ovlašćenje da zastupa nacionalne savete u bilo kom postupku pred državnim organima. Shodno tome, Koordinacija ne može figurira kao ovlašćeni predlagač, ni kao telo koje donosi odluke ili daje zajednički predlog u ime nacionalnih saveta. Svaka odluka koja bi proizašla iz njenog delovanja nema pravno dejstvo i ne može se smatrati zakonitim izrazom volje nacionalnih saveta.
Kao noviji i specifičniji zakon, Zakon o elektronskim medijima derogira ranije i opšte odredbe Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina u delu koji se odnosi na izbor članova Saveta REM-a. Samo tri nacionalna saveta koja su podnela predloge (Bošnjačko, Albansko i Mađarsko) imala su zakonsko pravo da učestvuju i glasaju. Glasovi ostalih devet saveta su nevažeći, a glasački listići koje su potpisali ništavni. Odluka doneta na osnovu takvog glasanja nema pravno dejstvo, jer je doneta protivno obavezujućim odredbama članova 13. i 14. Zakona o elektronskim medijima, koje imaju veću pravnu snagu od člana 20. Zakona o nacionalnim savetima.
Uzimajući u obzir hijerarhiju propisa i hronologiju njihovog donošenja, jasno je da: Zakon o elektronskim medijima iz 2023/2025. godine — koji definiše proceduru, utvrđuje ovlašćene predlagače i uređuje način glasanja — ima primat u primeni; Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina iz 2009/2018. godine daje opšti okvir ovlašćenja i obaveza saveta, ali ne može proširiti broj ovlašćenih predlagača; Svi glasovi i listići koje su potpisali nacionalni saveti koji nisu bili ovlašćeni predlagači prema Izveštaju Odbora za kulturu i informisanje od 14. oktobra 2025. godine moraju se proglasiti nevažećim, a rezultat glasanja utvrditi isključivo na osnovu tri legitimna glasa Bošnjačkog nacionalnog veća, Albanskog nacionalnog saveta i Nacionalnog saveta mađarske nacionalne manjine. |
